Łańcuckie środowisko byłych żołnierzy AK już w latach 80 tych ubiegłego stulecia zaczęło nawiązywać więzi organizacyjne i realizować działania upamiętniające, czego owocem były istniejące do dziś upamiętnienia dokonane przez PTTK - Koło Miłośników Łańcuta. W okresie "Solidarności" w lipcu 1981 roku w Łańcucie odbył się Zjazd Żołnierzy Armii Krajowej Ziemi Łańcuckiej, w którym wzięło udział ponad 300 uczestników.

Po utworzeniu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej na terenie historycznego Obwodu Łańcut AK zostały zorganizowane trzy samodzielne jednostki tej organizacji: Oddział w Łańcucie liczący w 1994 ponad 142 członków, Oddział w Leżajsku liczący ok. 120 członków i Oddział w Woli Zarczyckiej liczący ok. 90 członków.

Przystąpienie każdego byłego żołnierza ZWZ-AK do organizacji wymagało zweryfikowania jego faktycznej przynależności do konspiracji wojskowej, a w tym potwierdzenia jego rzeczywistej działalności w podziemiu. Aby wstąpić do tej organizacji kombatanckiej wymagana była nieposzlakowana opinia pod względem moralnym, etycznym i prawnym w okresie powojennym, co również podległo wnikliwej weryfikacji.

Działania łańcuckiego oddziału skupiały się początkowo na zapewnieniu legitymacji członkowskich i zaświadczeń potwierdzających uprawnienia kombatanckiej. W 1994 roku udało się doprowadzić do ufundowania i poświęcenia sztandaru łańcuckiego środowiska ŚŻŻAK. Poczet sztandarowy oddziału łańcuckiego wielokrotnie występował ze swoim sztandarem na lokalnych uroczystościach patriotycznych. Obecnie sztandar znajduje się w Izbie Pamięci 3 Podkarpackiej Brygady Terytorialnej im. płk. Łukasza Cieplińskiego w Rzeszowie. Podejmowano też inicjatywy zmierzające do opracowanie przyszłej monografii Obwodu ZWZ-AK w Łańcucie, dlatego prezesi łańcuckiego koła - Emil K übler ps. "Wróg", Stefan Gdula ps. "Orest", Julian Lasek ps. "Orzeł", Józef Borcz ps. "Krótki" skrzętnie gromadzili zachowane dokumenty konspiracyjne oraz relacje własne i kolegów dotyczące działalności organizacyjnej łańcuckiego podziemia oraz detali przeprowadzonych akcji dywersyjnych i partyzanckich. Kompletowano też materiały związane z okupacyjnymi i powojennymi represjami wobec żołnierzy podziemia. Pojawiły się także opracowania działalności lokalnych struktur ZWZ-AK przygotowane przez świadków historii. Łańcuccy kombatanci AK prowadzili nawet skuteczne działania prowadzące do pomnikowych upamiętnień Tych, którzy walczyli o niepodległość Polski.

Koło łańcuckie funkcjonowało ponad 20 lat, z roku na rok ubywało członków dokonujących swego żywota. Wreszcie władze nadrzędne zmuszone były zlikwidować łańcucki oddział ŚZŻAK z powodu braku członków.

Jednak pamięć o żołnierzach AK z naszego regionu nadal trwa. Dzięki dostępności materiałów, a szczególnie relacji i wspomnień pozostawionych przez akowców udało się zrealizować ich marzenie - opracować i opublikować monografię (A. Borcz, Obwód SZP-ZWZ-AK Łańcut w latach 1939-1945, Kraków-Warszawa 2020). Powstały i ciągle powstają kolejne opracowania związane z działalnością podziemia wojskowego na ziemi łańcuckiej i leżajskiej, badane są nowe, ujawniane relacje oraz odkrywane i analizowane dokumenty podziemia. Znakomite przedsięwzięcia upamiętniające dokonania AK zrealizowała w ostatnich latach w terenie Grupa Rekonstrukcji Historycznej "Ordon" Obwód AK Łańcut, a następne upamiętnienia są w przygotowaniu. Śladami akowskiej pamięci i chwały podąża co roku wiosenny, powiatowy rajd rowerowy po ziemi łańcuckiej.

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej nadal działa. To stowarzyszenie kombatanckie zrzeszające byłych żołnierzy Armii Krajowej oraz osoby uznające etos AK i działające na rzecz jego utrwalenia. Organizacja ta, dbając o kontynuację tradycji Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego, prowadzi działalność edukacyjną i wychowawczą. W ramach "Programu Kontynuacja Etosu Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego" stwarza warunki między innymi do zakładania - w porozumieniu ze ŚZŻAK i Instytutem Pamięci Narodowej - Klubów Historycznych im. Armii Krajowej na terenie szkół wszystkich typów. Działają one na podstawie regulaminu i statutu. Ideą Klubów jest kultywowanie tradycji Armii Krajowej w społeczności szkolnej, krzewienie świadomości narodowej i patriotycznej, kształtowanie postaw obywatelskich opartych na znajomości historii, tradycji i powinności wobec państwa. Zatem reaktywacja działalności Światowego Związku Żołnierzy AK na ziemi łańcuckiej jest ciągle możliwa.

Organem organizacji jest Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy AK. Zachęcamy do zapoznania się z zamieszczonym w biuletynie na stronach 44-47 opracowaniem przedstawiającym czerwcowy 45 Powiatowy Rajd Rowerowy śladami Armii Krajowej.

Ilustrowany artykuł dostępny jest pod linkiem: https://biuletyn-ak.pl/3d-flip-book/nr-06-2025/